ΟΙ ΣΥΝΑΥΛΙΕΣ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΞΑΡΧΑΚΟΥ ΤΟ 1978

 

Οι συναυλίες τους καλοκαιρινούς μήνες και μάλιστα μήνα Αύγουστο είναι κάτι συνηθισμένο, τουλάχιστον για τις μεταπολιτευτικές γενεές. Μια συνήθεια που είχε ξεκινήσει ουσιαστικά ο Μίκης Θεοδωράκης, φέρνοντας  τον κόσμο σε ανοιχτούς ή κλειστούς χώρους, ώστε να παρακολουθήσει ένα θέαμα, να τραγουδήσει και παράλληλα με τον τρόπο αυτόν να δώσει κι ένα άλλο άνοιγμα στο μουσικό επάγγελμα, που ως τότε γνώριζε αποκλειστικά τη δισκογραφία ή τα κέντρα διασκέδασης.

Ειδικά μετά την μεταπολίτευση, οι συναυλίες είχαν ένα ρυθμό πολυβόλου, εξάλλου το πολιτικό τραγούδι αλλά και το μελοποιημένο ποιητικό πια, το αρχικά «έντεχνο» είχαν μπει στο πετσί των νέων γενεών που αναζητούσαν τότε να βγει από μέσα τους η φωνή, η διαμαρτυρία, η αναζήτηση. 

Το 1978 δε, είναι η πρώτη χρονιά που πολλοί συνθέτες καταγγέλλουν την απαγόρευση μετάδοσης των τραγουδιών τους «για πολιτικούς λόγους» από τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα (που είναι ακόμη κρατικά) ενώ ο Χατζιδάκις και το Γ' Πρόγραμμα γίνονται αγαπημένη συνήθεια όσων ενδιαφέρονται για τις νέες τάσεις στο τραγούδι και για τη συμβολή τού (στιγματισμένου από τη δικτατορία) παραδοσιακού τραγουδιού.

Ο Σταύρος Ξαρχάκος, όντας ήδη ένας σπουδαίος ήδη συνθέτης αλλά και μαέστρος εκείνα τα χρόνια, αναλαμβάνει μια σειρά συναυλιών το καλοκαίρι του 1978, στο πλαίσιο των θερινών εκδηλώσεων του ΕΟΤ. Στις συναυλίες αυτές παρουσιάστηκαν σημαντικοί καλλιτέχνες, όπως η Σωτηρία Μπέλλου, ο Αντώνης Καλογιάννης, ο Νίκος Δημητράτος, ο Νίκος Ξυλούρης και  από τους εν ζωή σήμερα, ο Μανώλης Μητσιάς και η Δήμητρα Γαλάνη. Στις συναυλίες αυτές παρουσιάστηκαν κάποια τραγούδια -και καταγράφηκαν μάλιστα ηχητικά για την ΕΡΤ- που είτε δεν δισκογραφήθηκαν, είτε ακούστηκαν με άλλους καλλιτέχνες αργότερα, πάντως επειδή δεν έγινε εμπορική ηχογράφηση των συναυλιών σημειώθηκαν ως «ανέκδοτα» για την περίσταση και το χρόνο που ακούστηκαν. Αλλά φυσικά τραγούδησαν κι όλοι μαζί!

https://www.youtube.com/watch?v=dJu-sje2m48

Πρώτα και καλύτερα όσα ερμήνευσε η Σωτηρία Μπέλλου και είναι εκείνη η εποχή που η Μπέλλου είχε βγει ήδη «έξω από τα νερά της» με Ανδριόπουλο, Λάγιο και Μούτση. Ένας δίσκος Ξαρχάκου-Μπέλλου, ακόμη κι αν εδώ ιχνογραφείται μόνο, ήταν και θα μπορούσε να είναι γεγονός. Ανέκδοτο τραγούδι λοιπόν το «Μια ζωή μέσα στο κύμα» σε στίχους του Κώστα Κινδύνη.

https://www.youtube.com/watch?v=m1lj-vH4BfI&t=32s

Δεν γράφτηκαν ποτέ σε δίσκο αυτά τα τραγούδια και ο λόγος ήταν (απ' ότι ακούστηκε τότε τουλάχιστον) κάτι περί οικονομικής διαφοράς της Μπέλλου με τον συνθέτη. Ο Σταύρος Ξαρχάκος προφανώς έχει τις ηχογραφήσεις αλλά δεν αποφάσισε ποτέ να τις εκδώσει. Ωστόσο τα τραγούδια κύκλους κάνουν. «Καισαριανή», πάντα σε στίχους Κώστα Κινδύνη.  

https://www.youtube.com/watch?v=8hR-_6fIykE

Και τα τραγούδια κάνουν κύκλους με διάφορους τρόπους, έτσι ο συνθέτης αυτό το τραγούδι, την «Καισαριανή», το ξαναρίχνει στον «στίβο» σε στίχους Νίκου Γκάτσου, άλλους στίχους δηλαδή, για το περίφημο «Ρεμπέτικο» το 1983. Πρόκειται για το «Στης πίκρας τα ξερόνησα», με ερμηνευτή τον Νίκο Δημητράτο.

https://www.youtube.com/watch?v=w-_uQ7B-L5M

Ένα άλλο τραγούδι που ερμήνευσε η Σωτηρία Μπέλλου στη συναυλία εκείνη, είχε για δεύτερη φωνή τον Αντώνη Καλογιάννη και ήταν το «Είμαστε δυο σε μια πληγή».

https://www.youtube.com/watch?v=VuDWDfoYeOs 

Αυτά τα τρία τραγούδια δεν δισκογραφήθηκαν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, εκτός της αλλαγής που αναφέραμε στην περίπτωση του «Ρεμπέτικου». Το ίδιο συνέβη και με ένα τραγούδι που ερμήνευσε τότε ο Αντώνης Καλογιάννης, το «Απόψε θα ‘ρθω να σε πάρω», που δεν δισκογραφήθηκε ποτέ, πάλι σε στίχους Κώστα Κινδύνη.

https://www.youtube.com/watch?v=L5e1MPHxezg

Κάποια άλλα βρήκαν πάντως τα επόμενα χρόνια το δρόμο τους και μάλιστα σημαντικά τραγούδια. Για παράδειγμα ο Σταύρος Ξαρχάκος στη συνεργασία του με την Καίτη Ντάλη, «Η Κυρία Καίτη κι εγώ» το 2005, συμπεριέλαβε κάποια από τα τραγούδια που τότε είχε ερμηνεύσει η Μπέλλου, όπως την «Ένοχη». Πολλοί είπαν ότι η Μπέλλου έπρεπε να είχε δισκογραφήσει αυτό το τραγούδι, ωστόσο η φωνή της Καίτης Ντάλη ήταν για τον Σταύρο Ξαρχάκο μάλλον ένα μικρό ντεζαβού του τότε. 

https://www.youtube.com/watch?v=x6i5l431nCg

Άλλη περίπτωση τραγουδιού που δισκογραφήθηκε αργότερα, ήταν το «Αυτές οι ώρες», ένα τραγούδι που δόθηκε στον νέο Στέλιο Διονυσίου το 2004, στο άλμπουμ «Ο Σταύρος Ξαρχάκος παρουσιάζει τον Στέλιο Διονυσίου», πάντα σε στίχους του Κώστα Κινδύνη.

https://www.youtube.com/watch?v=thSoFAvwkKU

Η περίπτωση του Νίκου Ξυλούρη δεν έκρυβε εκπλήξεις στα τραγούδια που είπε στις συναυλίες εκείνες, όμως την ίδια χρονιά ηχογράφησαν μαζί ένα άλμπουμ που δεν πρόλαβε να το χαρεί εν ζωή ο αδικοχαμένος πρόωρα «Ψαρονίκος». Ήταν το «Ο Δείπνος ο Μυστικός» που τελικά κυκλοφόρησε το 1984, από την κρητική φωνογραφική εταιρεία ΑΕΜΕ. Το άλμπουμ αφορούσε την τηλεοπτική ιστορική σειρά «Έρωτας κι επανάσταση»  της Ηλέκτρας Παπαθανασίου.

https://www.youtube.com/watch?v=xv8FfLCtuYI

Και όσο κι αν φαίνεται απίστευτο συνέβη… αυτή η συνεργασία έφτασε μέχρι σήμερα! Ο Σταύρος Ξαρχάκος συμπεριέλαβε το τραγούδι «Χαμένη Αγάπη» από το άλμπουμ «Ο Δείπνος ο Μυστικός» στη σειρά του ALPHA “Σασμός», με τους υπέροχους λυρικούς στίχους του Ματθαίου Μουντέ και χάρη στην τεχνολογία, ακούγεται ξανά η φωνή του Νίκου Ξυλούρη, δυνατή και μεστή, με διαφορετική ενορχήστρωση αυτή τη φορά.

https://www.youtube.com/watch?v=UMiLKEdRwfI

O αξέχαστος Nίκος Δημητράτος τραγουδά τέσσερις συνθέσεις του Σταύρου Ξαρχάκου σε αυτή τη συναυλία του συνθέτη στο θέατρο του Λυκαβηττού το 1978. Ακούγονται τα τραγούδια:

1) Ο μαύρος ήλιος (Σταύρος Ξαρχάκος- Νίκος Γκάτσος)

2) Προσκύνημα (Σταύρος Ξαρχάκος – Ιάκωβος Καμπανέλλης)

3) Νυν και αεί (Σταύρος Ξαρχάκος – Νίκος Γκάτσος)

4) Ο δρόμος (Σταύρος Ξαρχάκος – Κώστας Πρετεντέρης)

Υπήρξε πολύ μεγάλη συγκίνηση όταν ερμηνεύθηκε το «Προσκύνημα», ένα τραγούδι που ερχόταν νωπό από την παράσταση «Το Μεγάλο μας τσίρκο» του Ιάκωβου Καμπανέλλη, ενός έργου σταθμός στον πολιτισμό της χώρας μας.   

https://www.youtube.com/watch?v=r1HJUMSDp7A

Ο Σταύρος Ξαρχάκος είναι ο τελευταίος των πολύ μεγάλων του ελληνικού τραγουδιού μιας ολόκληρης εποχής, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Είναι ένας ζωντανός γνώστης της ιστορίας του τόπου, την έζησε και την μετέφερε με τον δικό του τρόπο εδώ σήμερα. Και δεν είναι τυχαίο που σαν και τότε, οι συναυλίες έχουν ένα χρώμα εκείνης της εποχής, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν. Ο κόσμος δεν ξεχνά και σε κάποιες περιπτώσεις έχει μεταδώσει αυτό που γνώρισε, μουσικά και πολιτιστικά ή κοινωνικοπολιτικά. Εξάλλου αυτός ο τόπος είναι γεμάτος από τραγούδια, βγαλμένα από μέσα του, από αρχαιοτάτους χρόνους. «Χοντρομπαλού», όπως την είδαν την Ελλάδα οι Ξαρχάκος και Γκάτσος, προφανώς επηρεασμένοι από τον Γκι Ντε Μοπασάν αλλά με έναν τρόπο που την φέρνει διαχρονικά να υπάρχει.